نقش قالی در فولکلور آذربایجان

نقش قالی در فولکلور آذربایجان در نشست تخصصی عصر قالی آذربایجان مورد تشریح قرار گرفت.

امید بنام، محقق و نویسنده در حوزه قالی آذربایجان در نشست تخصصی عصر قالی آذربایجان با برشمردن آداب و رسوم قالیبافی در منطقه  عنوان کرد: فولکلور حاصل ذوق هنری توده‌های مردمان در طی قرون متمادی است که در گذر زمان‌ها و مکان‌ها دچار تغییر و دگرگونی شده و در اصل تاریخ نانوشته‌ و شفاهی اقوام شمرده می‌شود که فولکلور در آذربایجان به سه نوع لیریک یا تغزلی، اپیک یا حماسی و دراماتیک یا نمایشی تقسیم می‌شود.

هدف از برگزاری این نشست‌ها، دورهمی اهالی هنر، اساتید دانشگاه، خِبرگان بازار، دانش آموختگان و علاقمندان به این حوزه بوده و در این فضا فارغ از مسائل دیگر می‌توان در مورد ابعاد مختلف قالی و موضوعات هنری صحبت کرد.

وی درباره فولکور چنین توضیح داد: فولکلور واژه‌ای ترکیبی است که از دو جز فولک به معنی مردم، لور به مفهوم علم و فرهنگ شکل یافته است که به طور کلی باورها و یا فرهنگ عامه نیز گفته می‌شود.

این واژه را اولین بار مورخ و باستان شناس انگلیسی ویلیام توماس در سال ۱۸۴۶ میلادی طی نامه مفصلی به مجله “آنته نا اوم” پیشنهاد کرد.

دبیر نشست عصر قالی آذربایجان عنوان کرد: به طور کلی فولکلور شامل کلیه باورها، اعتقادات، آداب و رسوم، ادبیات شفاهی چون افسانه‌ها، داستان‌ها، چیستان‌ها، لالایی‌ها، ترانه‌های عامیانه، ضرب المثل‌ها، لطیفه‌ها و غیره است.

فولکلور بیشتر محصول ذهن جمعی مردم است که آمال و آرزوها، خوشی‌ها و ناخوشی‌ها، باورها و اعتقادات، دردها و ترس‌ها و جهان بینی‌های آن‌ها را در قالب‌های مختلف بیان کرده و طی قرن‌های متمادی از نسلی به نسل دیگر منتقل نموده است که این هنر فولکلور به هنر خلاقانه بر مبنای سنت‌ها و باورهای جامعه و بیانی برای هویت فرهنگی گفته می‌شود.

وی به شاخه‌های مختلف این فولکلور اشاره کرده و نام برد: افسانه‌ها (ناغیل‌لار)، مراسم (دب‌لر)، لطیفه‌ها (گولمه‌جه‌لر)، ضرب‌المثل‌ها (مثل‌لر)، چیستان‌ها (تاپماجالار)، دوبیتی‌های محلی (بایاتیلار)، لالایی‌ها (لایلالار)، نوازش‌های کودکانه (اوخشامالار)، مرثیه‌ها (آغی‌لار)، نمایش‌های مردمی (خلق درام لاری)، اساطیر (میف‌لر)، داستان‌ها (عاشیق داستانلاری)، ترانه‌ها (ماهنی‌لار)، سوگندها (آندلار)، فال‌ها (فال‌لار)، دروغ‌ها (یالان‌لار)، رویاها (دوش‌لر)، کابوس‌ها (قاراباسمالار)، آزمودنی‌ها (سینامالار) و غیره هستند.

بنام با بیان اینکه تنوع خاصی در فولکلور آذربایجان است اما به نظر “ناغیل‌لار” یا همان افسانه‌ها مهم‌ترین شاخه فولکلورها هستند، تشریح کرد: در تعریف افسانه، نظرات و تعاریف مختلفی ابراز شده است که این تعاریف با اینکه وجود اشتراک زیادی با هم دارند اما نمی‌توان تعریف واحدی که جامع و مانع باشد از آن ارائه کرد.

در مورد ویژگی‌های افسانه‌ها می‌توان به قهرمانان آن‌ها اشاره کرد که حیوانات، انسان‌ها و الهه‌ها هستند و حوادثی که در جهان غیرواقعی اتفاق می‌افتند که می‌توان به محل وقوع‌، زمان، شخصیت‌های پدیدآورنده ناشناس و غیرمشخص هستند، اشاره کرد که روند حوادث هم منطقی نیست.

وی در ادامه افزود: زمزمه‌های بافندگان، نوایی است که گل‌ها و نقش‌های قالی آن را به یاد دارند که آوازه‌هایی که فراز و فرودشان با صدای نرم دفتین‌ها همراه بود.

گره‌هایی که دل‌هایشان محرم رازها، غم‌ها و شادی‌های بافندگان می‌شد و انتقال این سرودها به نسل بعدی به مثابه کشف اسرار دل بافنده‌ای بود که جوانی خود را درپای دار قالی گذرانده‌اند. بررسی فرهنگ عامه، گویای آن است که در فرهنگ ما قالی نمادی از خانواده است که از ضروریات یک زندگی به شمار می‌رود و نداشتن یا از دست دادن آن، نشانه وخامت وضعیت اقتصادی فرد است، قالی می‌تواند به عنوان ابزاری احترام آمیز استفاده شده و اهمیت آن در زندگی ما باعث می‌شود که قصه‌ها نیز از آن بی‌بهره نمانند.

ایسنا