از گلیم چه می‌دانید؟
از گلیم چه می‌دانید؟ گلیم را باید یکی از قدیمی‌ترین دستبافته‌های بشری دانست که در طول عمر پر فراز و نشیب خود تغییرات اندکی کرده است.
انسان‌های بدوی برای اینکه نشیمنگاه نرمی داشته باشند چاره‌ای جز یافتن راهی برای مرتفع کردن این نیاز نداشت. نخستین راهی که کشف کردند گل‌اندود کردن کف چادر و غار بود سپس از پوست حیواناتی که شکار می‌کردند برای نرم و گرم کردن نشیمنگاه خود بهره بردند و بعدها موفق به بافتن حصیر و گلیم شدند.
تاریخچه گلیم
در تاریخ به بافندگان گلیم اشاره‌هایی زیادی شده است از جمله در حماسه ایلیاد و ادیسه هومر، در نقاشی های قبرهای مصری و در کتب مقدس، نقش زنانی در حال بافندگی ترسیم شده است.
می‌توان گفت بافتن پارچه و گلیم تقریبا از یک زمان رواج یافته است حتی گمان می‌رود که انسان پیش از آن که دست به ساختن خانه بزند اقدام به بافتن کرده است.تاریخ گلیم‌بافی به ۳ هزار سال پیش از میلاد می‌رسد.
قدیمی‌ترین گلیمی که تا به حال شناخته شده قطعه‌ای است که توسط دکتر استین در نزدیکی «ختن» واقع در ترکمنستان شرقی از زیر توده‌ای ماسه به دست آمده و قسمت‌هایی از آن بطور عجیبی سالم مانده است. بافت آن احتمالا به حدود قرن ۴ یا ۵ میلادی می رسد.
عصر طلایی گلیم بافی در ایران
گلیم‌بافی در ایران قدمتی فراتر از قالیبافی دارد. عصر طلایی بافندگی در ایران را باید از سده دهم هجری قمری دانست. در این دوره گلیم درست با نقش فرش و مثل قالی های شاهانه با تارهای زر و سیم بافته شد. چند تخته قالی که به طرز گلیم بافته شده و نخ‌های طلا و نقره در آن به کار رفته در این عصر موجود است. نقشه این نوع گلیم‌ها اغلب شکل و تصاویر است و طرح آن بهتر از قالی است که با گره زدن پشم تهیه شده و مجسم می‌شود زیرا ممکن است به واسطه تراکم کرک تصاویر به خوبی نمایان نشود.
در مناطق مختلف کشور گذشته از بافت‌های متفاوت گلیم، نقشمایه هایی هم به اشکال متفاوت بافته می‌شوند به عنوان مثال در آذربایجان گل‌های درشت مانند لاله‌ای به اندازه یک کف دست و گل سماور به انداز یک سماور متوسط بر روی گلیم دیده می‌شود ولی در گلیم‌های دشت مغان گل‌های بسیار ظریف ولی کاملا قراردادری و نمادین در سنندج و بیجار گل های سرخ در اطراف کرمانشاه شغال و سگ و … بافته می‌شوند.
کاربرد گلیم
در گذشته از گلیم استفاده‌های بیشماری می‌شد. از گلیم به عنوان پتو، زیرانداز، پرده، سفره، سجاده، روکش رختخواب و … مورد استفاده قرار می‌گرفت. گلیم با توجه به ابعاد مختلف به عنوان خورجین و چنته و سفره و کیسه حمل آذوقه و … بافته می‌شد.
اما گلین ها به طور معمول در حال حاضر در این ابعاد بافته می‌شوند:
- گلیم با ابعاد ۹۵*۶۵
- گلیم با ابعاد ۱۶۵*۱۱۰
- گلیم با ابعاد ۲۵۰۸۱۵۰
- گلیم با ابعاد ۲۸۰*۱۷۰
- گلیم با ابعاد بیش از ۶ متر مربع
نقش های گلیم
گلیم‌هایی که در جغرافیای ایران بافته می‌شوند نقش‌های متفاوتی دارند، این نقش‌ها عبارتند از:
- نقش هندسی که بیشتر توسط روستاییان و ایلات و عشایری بافته می‌شود
- نقش تجریدی که بخشی از یک طرح کلی است
- نقش طراحی شده که با مقدمه قبلی بوجود آمده
- نقش محلی که به نام محلی خاص معروف شده است
- نقش عمومی که بافت آن در همه مراکز رایج شده
- نقش متن که ویژه فرش است مثل ترنج
- نقش حاشیه که در حاشیه فرش بافته می‌شود مثل کتیبه، قلمدان و …
تفاوت گلیم و فرش
گلیم و فرش از نظر بافت متفاوت از یکدیگرند. معمولا در بافت گلیم، بافنده از گره زدن استفاده نمی‌کند و نخ را از لابه‌لای تارها عبور می‌دهد و به این دلیل گلیم دستبافته‌ای بدون پرز به شمار می‌آید. اما در بافت فرش، بافنده نخ را به دور تارها می‌پیچید و گره می‌زند و به همین خاطر فرش دارای پرز می‌شود.
این اشتباه معمولا بین کسانی که اطلاعات زیادی از فرش و گلیم و گبه ندارند، رخ می‌دهد که این ۳ دستبافته را یکی می‌دانند ولی در واقع گلیم دستبافته‌ای بدون پرز است و از نظر تکنیک بافت متفاوت از گبه و فرش است.
