آشنایی با فرش اصفهان

فرش اصفهان که جزو زیباترین فرش های سبک شهری بافت کشور هستند در دوران معاصر مدیون طراحان همچون استاد عیسی بهادری، فرشچیان، حقیقی، رسام عرب زاده و … است. فرش دستبافت اصفهان به طرح های خاص و ریزبافت بودن شهره هستند و به حدی تنوع دارند که خریدارنش را برای انتخاب دچار سردرگمی می‌کند.

اصفهانی‌ها از دوران صفویان قالیبافی را به بهترین شکل ممکن و فاخرترین شکل می‌بافند. در چند سده گذشته به دلایلی همچون حمله افغان‌ها به ایران از جمله اصفهان، آنها دچار افت‌هایی در طراحی و تولید شدند ولی با گذشت زمان دوباره به اوج خود بازگشتند. اصفهانی‌ها را باید یکی از خلاق‌ترین طراحان و بافندگان ایرانی دانست که هنرشان در سراسر جهان زبانزد است.

یکی از نقشه‌های خاص اصفهان که فرشی به ابعاد ۵ هزار متر برای مسجد جامع مسقط عمان بافته شده، طرح مسجد شیخ لطف الله است که نقشمایه‌های آن برگرفته از طرح های اسلیمی و بوته و نقوش حیوانی و برگ مو و … است. این فرش خاص و ظریف یکی از ویژه‌ترین فرش‌های ایران را در سراسر جهان به معرض نمایش گذاشت و این مسجد را به واسطه زیبایی فرش ۵ هزار متری تبدیل به یکی از نقاط گردشگری این کشور کرده است.

طرح و نقش های فرش دستبافت اصفهان

طراحان اصفهانی در حوزه طراحی نقش های کلاسیک صاحب سبک هستند و متنوع‌ترین نقشه‌ها را طراحی و بافندگان چیره‌دست آنها با ظریف‌ترین گره‌ها، به فرش‌هایی زیبا بدل می‌کنند.

قالی های کلاسیک اصفهان معمولا از ساختار لچک و ترنج بهره می‌برند و در متن فرش نقوش اسلیمی و گل‌های زیبا در سراسر آن به زیبایی تمام قابی متحیرکننده را پدید می‌آورند. البته نقشه‌های دیگری از فرش های اصفهان بافته شده و می‌شوند همچون طرح‌هایی مانند مسجد شیخ لطف الله، شاه عباسی، ترمه و … که از ساختار متفاوتی برخوردار هستند. باید گفت در قالی های اصفهان، قرینه سازی دقیق در تمام اجزا از جمله لچک و ترنج، حاشیه و گوشه‌های آن، گل شاه عباسی متن و حاشیه به خوبی رعایت می‌شود.

باید به این نکته مهم اشاره کنیم که در نقشه فرش های دستبافت اصفهان، آران و بیدگل، نایین و اردستان که معمولا الهام گرفته از طراحی سنتی و بناهای تاریخی اصفهان است خبری از طرح و نقوش شکسته و هندسی نیست و به بیشتر، گل‌های گردان و برخی نقاشی‌های روی کاشیکاری‌های بناهای تاریخی در بسیاری از آنها دیده می‌شود.

تنوع در نقوش فرش اصفهان بسیار است از جمله فرش های دستبافت ابریشمی. از سایر طرح‌های رایج فرش اصفهان می‌توان به طرح افشان، گلدانی، شکارگاه، محرابی، شیخ لطف الله و … اشاره کرد.

رنگ و بافت در فرش دستبافت اصفهان

همچنان که طرح‌های خاص در فرش اصفهان حرف اول را می‌زند، رنگ هم تکمیل کننده این زیبایی است. اصفهانی‌ها معمولا از رنگ‌های شاد یا ملایم برای جلب علاقمندان به فرش بهره می‌برند از جمله لاکی، لاجوردی، روناسی، آبی، کرم، خاکی، سرمه‌ای، طلایی و … .

در قدیم رنگرزی در اصفهان بصورت سنتی و با استفاده از رنگ‌های طبیعی صورت می‌گرفت ولی با توجه به برخی محدودیت‌ها این نوع رنگرزی بسیار کمتر از گذشته است و رنگرزان این منطقه از مواد شیمیایی درجه یک برای رنگ کردن خامه‌ها بهره می‌برند. بررسی محققان نشان می‌دهد رنگ‌های مورد استفاده در فرش‌های استان اصفهان در طول یکصد سال گذشته کمتر مورد تغییر و انحراف شده است.

بافندگان قالی اصفهان بر خلاف همسایگان خود یعنی فارس‌ها و بختیاری‌ها از چله‌کشی و گره فارسی استفاده می‌کنند. آنها برای بافت قالی پشم درجه یک، کرک و حتی ابریشم مصرف می‌کنند و رجشمار فرش‌هایشان بین  ۵۰ تا ۷۰ رج است.

آنها با توجه به سفارش بازار فرش‌هایی با مواد اولیه می‌بافند ولی بیشتر بافته هایشان از نوع اعلاست. گل های برخی از فرش ها از ابریشم است که درخشندگی ویژه ای به فرش می دهد. برخی از فرش ها هم چله ابریشمی دارند که در ریزبافت شدن آنها بسیار تاثیرگذار هستند. ابعاد فرش های دستبافت از اصفهان از ذرع و نیم یعنی با مساحت یک و نیم متر تا دستکم ۱۲ متر مربع است.