چرا فرش ترکمن با رکود روبروست
تولید فرش ترکمن و دستبافته‌های دیگر در استان گلستان نسبت به مدت مشابه سال گذشته از کاهش معناداری حکایت می‌کند. این خبر را مسئولان وزارت صمت در این استان می‌دهند.
برخی تحریمتحریم و افزایش نرخ ارز را از جمله دلایل مهم در کاهش تولید و حتی فروش فرش می‌دانند ولی در مقابل کسانی هستند که مدعی‌اند رقابت‌های بیجای برخی از تولیدکنندگان با یکدیگر، استفاده از نخ‌های نامرغوب، رنگرزی‌های بی‌کیفیت و دلایل فنی دیگر موجب این اتفاق شد است.
رئوف مفیدی یکی از فعالین و کارآفرینان حوزه تولید فرش دستبافت در استان گلستان با ابراز گلایمندی از وضعیت بوجود آمده در این حوزه، افول تولید دستبافته‌های ترکمنی را تحت تاثیر عوامل مختلفی عنوان می‌کند.
رقابت‌های ویران‌کننده
به گفته مفیدی رقابت برای تولید بیشتر نه تنها به معرفی بیشتر و بهتر فرش ترکمن و رونق گرفتن آن کمک نکرده بلکه شرایط را برای رکورد آن مهیا کرده است. به عنوان مثال برخی از تولیدکنندگان برای اینکه از یکدیگر پیشی بگیرند از بافنده‌ها می‌خواهند که قالی یا قالیچه تولید و پس از پایان، آنها را برایشان بسته‌بندی و ارسال کنند. آنها حتی نگاهی به قالی‌ها نمی‌کنند که درست بافته شده‌اند یا نه!
این رقابت اشتباه گذشته از اینکه کیفیت را پایین آورده از طرفی انتظارات بافنده‌ها را برای دریافت دستمزد بیشتر افزایش داده است. امسال قالیچه‌ای یک در یک متر و نیمی که ۸۰۰ هزار تومان هزینه تولید و فروخته می‌شد به بیش از یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان رسیده و روز به روز با این رقابت قیمت‌ها هم بالا می‌رود و حالا با رکود روبه‌رو هستیم.
استفاده از نخ و رنگ بی‌کیفیت
متاسفانه رقابت برای تولید بیشتر صدمات دیگری به این هنر – صنعت در استان‌هایی که بیشترین تولید فرش را دارند، وارد کرده است. خانجانی عنوان می‌کند نخ‌های درجه چندم از شهرهای دیگر به دلیل ارزان بودن وارد استان گلستان می‌شوند که گذشته از اینکه بوی تند گازوییل می‌دهند و تمیز کردن آنها زمان‌بر و هزینه‌بر است از سویی در رنگرزی، رنگ را به خوبی به خود نمی‌گیرند.
وی در ادامه می‌افزاید: «گذشته از کیفیت بسیار بد نخ‌هایی که از سایر مناطق به اینجا می‌آید باید از رنگرزی بی‌کیفیت شیمیایی هم بگویم. نخ‌هایی که با رنگ‌های شیمیایی بی‌کیفیت رنگ می‌شوند در مراحل بعدی مثل شور رفتن دردسرهای جدیدی را پیش روی می‌آورند. نخ‌ها رنگ می‌دهند و فرش به قول معروف رنگ قاطی می‌کنند. باید گفت رنگرزی شیمیایی با این کیفیت به فرش ترکمنی ضربه می‌زند.»
نقص فنی دارهای قالیبافی
مفیدی به این نکته مهم اشاره می‌کند که بیشتر دارهایی که در روستاها وجود دارند دچار نقص فنی و ظاهری هستند و اکثر فرش‌هایی که بافته می‌شوند اگر ایرادی داشته باشند بخاطر همین موضوع است.
«طی چند ماه گذشته از ۱۰۰ دار بازدید کردم که ۹۳ دار دچار مشکل بودند. همین موضوع باعث می‌شود سر فرشها کج باشد یا اینکه عرض فرش در ناحیه بالا و پایین آنها یکی نباشد.
رفع این مشکل هزینه زیادی ندارد، کافی است که با تنظیم دار یا جوشکاری این نقص برطرف شود ولی برخی از تولیدکنندگان به آن توجه نمی‌کنند و به دنبال این هستند که فقط تولید کنند، تولیدی که گهگاهی روی دست‌شان می‌ماند.»
تقلب در بافت
اما موردی که توجه زیادی به آن نمی‌شود تقلب در بافت است. این کارآفرین گلستانی در این باره هم گلایه دارد. او می‌گوید:« در ترکمن‌ها معمولا فرشها تخت‌بافت هستند و پود نازکی داریم که به بافنده‌ها می‌گوییم در ردیف اول ۲لا و در ردیف دوم ۳لا بزنند ولی برخی از تولیدکنندگان برای اینکه نخ کمتری مصرف کنند و فرش زود تمام شود به بافنده می‌گویند ۵ یا ۶ لا القاج بزنند. این کار گذشته از اینکه تقلب محسوب می‌شود از طرفی باعث بی‌کیفیت شدن فرش می‌شود.
این را هم باید بگویم که استفاده از چله‌های پلاستیکی رواج پیدا کرده. وقتی اعتراض می‌کنیم که چرا از این چله‌ها استفاده می‌کنید جواب این است برای پایین آوردن هزینه تولید دست به این کار می‌زنند.»
مفیدی عقیده دارد نبود شرایط مناسب برای گسترش کارگاه‌های بافندگی و از طرفی پرداخت یارانه باعث شده بسیاری از کسانی که مدام در حال بافندگی فرش بودند دست از کار بکشند.
«خانواده ۷ نفره‌ای که ماهی ۳۵۰ هزار تومان یارانه می‌گیرد ناخودآگاه به این نتیجه می‌رسد که چرا خود را خسته کنند و برای یک قالیچه شب و روز وقت بگذارند و دستمزد ۳۰۰ هزار تومانی بگیرند و در عوضش این مبلغ را در قالب یارانه از دولت می‌گیرند. بنظرم با راه‌اندازی کارگاه‌های قالیبافی و در اختیار گذاشتن مواد و ابزار با کیفیت می‌توان این صنعت را سر و پا نگه داشت و به آن رونق داد.»
