کتاب تاریخچه کمپانی قالی شرق

کتاب «سه شتران روانه به اسمیرنا»، کتابی است که به تاریخچه کمپانی قالی شرق و فعالیت آنها در ترکیه و ایران و هند و افغانستان و نپال می‌پردازد.

این کتاب فوق‌العاده نوشته آنتونی وین و ترجمه یدالله و زهرا آقا عباسی است که به چند دهه فعالیت شرکت «او سی ام» و شرکت‌های تابعه آن در سراسر جهان و نحوه خرید و فروش و حتی تولید فرش از سوی آنها پرداخته است.

باید گفت یکی از افراد سرشناسی که در این کتاب از تجارب او به دفعات پرداخته شده است سیسیل ادواردز انگلیسی است که سالیان سال در ایران برای شرکت کمپانی قالی شرق، فرش تولید یا خریداری می‌کرده است.

در این کتاب گذشته از اینکه نویسنده با استناد به برخی از دستنوشته‌های مدیریان او سی ام در ایران یا کشورهای دیگر و اطلاعاتی که به یاد دارد به طور دقیق حتی به تحولات سیاسی و اقتصادی و حتی اجتماعی کشورهایی که این شرکت در آنجا فعالیت داشته‌اند، به خوبی پرداخته است.

شرکت او سی ام را بی‌شک یکی از بزرگترین و بی‌شک موفق‌ترین کمپانی تولید و تهیه و فروش فرش در جهان بوده است که با فراز و فرودهایی در طی جنگ جهانی اول و دوم و تحولات سیاسی در منطقه خاورمیانه روبرو بود ولی با جسارت و تخصص موفق به عبور از بحران‌ها شده‌اند ولی در نهایت بخاطر بی‌توجهی مدیران شرکت بالادستی، این شرکت دچار افول و در نهایت به پایان عمر خویش رسید.

این کتاب ۴۶۴ صفحه‌ای دارای ۲۲ بخش است که به فرشبافی در ترکیه و اوج رونق صدور فرش به کشورهای غربی، فرشبافی در ایران بخصوص شهرهای همدان، کرمان، مشهد، تبریز، فرشبافی در کشور افغانستان و مشکلات پیرامونی برای سرکشی و خرید فرش در مناطق دورافتاده این کشور، فرشبافی در کشور هندوستان و در نهایت راه‌اندازی فرشبافی متمرکز در کشور نپال همراه با جزییات جالب توجه مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

نویسنده به نقش کارگزاران بومی، مدیران اروپایی کمپانی قالی شرق در تهیه فرش و صادرات آن و در ادامه وضعیت اجتماعی و سیاسی کشورهای تولیدکننده فرش پرداخته است. آنتونی وین را باید یک سفرنامه‌نویس حاذق معرفی کرد که در روایت‌های متعدد تصویری واقعی از جامعه آن زمان ترکیه و ایران و افغانستان و هند و نپال به خواننده می‌دهد.

اما یکی از درخشان‌ترین موضوعاتی که آنتونی وین به آن پرداخته است، حضور سیسیل ادورادز، نویسنده کتاب قالی ایرانی است. وی از نقش این کارشناس خبره فرش در ایران در بخش‌هایی که به ایران مربوط است نوشته و اینکه وی در پایان عمر کاری خود ۹ ماه به ایران می آید و از شهرهای مورد نظرش همچون همدان و تبریز و مشهد و کرمان بازدید می‌کند و تحقیقاتش را برای تکمیل کتاب خود به پایان می‌رساند.

در انتها باید گفت این کتاب به ۹۲ سال فعالیت بزرگترین کمپانی تولید و تهیه فرش در جهان به واقعی‌ترین شکل ممکن با کمک اسناد و دستنوشته‌ها پرداخته است و باید این کتاب را حافظه تاریخی فرش در قرن گذشته بدانیم.