وقتی تابلوفرشبافان زیر چرخ بهره‌کشی له می‌شوند
تابلوفرش بافان از دستمزد و بی‌عدالتی‌هایی که به آنها می‌شود، گلایه دارند. می‌گویند شرکت‌های تولید تابلوفرش با عناوین مختلف دستمزدشان را کاهش می‌دهند.
نزدیک به یک دهه است که تقاضا برای خرید تابلوفرش رشد چشمگیری داشته و در این میان برخی از شرکت‌های تابلو فرش بافی که مشکل تامین نیروی بومی برای تولید دارند سعی می‌کنند از قالیبافان و تابلوفرش باف‌های مناطق روستایی مختلف کشور همچون خراسان رضوی، شمالی، جنوبی، کرمانشاه، همدان، کردستان و … بهره ببرند.
در ظاهر با افزایش تولید، اشتغالزایی و رونق اقتصادی روند رو به رشدی پیدا خواهد کرد ولی در واقع با افزایش تقاضا و در ادامه افزایش تولید و عرضه این واسطه‌ها و برخی تولیدکنندگان خرد و کلان هستند که سود اصلی را می‌برند نه قالیبافانی که نه بیمه هستند و نه دستمزد عادلانه‌ای می‌گیرند. به عنوان مثال یک زن قالیباف که دستکم ۶ ساعت در روز پای دار قالی می‌نشیند و همه تمرکز خود را برای گره زدن بی عیب و نقص بکار می‌بندد بین ۳۰ تا ۴۰ هزار تومان بر اساس تجربه دستمزد می‌گیرد این در حالی است که دستمزد قالیبافان در استان‌هایی که در سطور بالا اشاره شده پایین‌تر از مناطق دیگر است!
اما مسولان ذیربط همچون مرکز ملی فرش و اتحادیه‌های فرش روستایی باید به گلایه‌های تابلوفرشبافان توجه ویژه کنند. برخی از شرکت‌های تولید تابلوفرش تحت عنوان اشتغالزایی یا ارائه طرح‌های جدید و خرید تضمینی تابلو فرش، بافندگان را فریب می‌دهند و به بهانه‌های واهی، دستمزد را کاهش می‌دهند و حتی دستمزد را در قالب چک مدت‌دار به بافندگان تحویل می‌دهند.
«مینا» اهل یکی از روستاهای درگز استان خراسان است که چند سالی است در زمینه تابلو فرشبافی فعالیت دارد. او طی تماس با «گلچه فرش» از فریب یکی از شرکت‌های تابلوفرشبافی که دفترش در شهر سردرود از توابع تبریز است، می‌گوید: «تا سال پیش خودم نقشه پیدا می‌کردم و آن را می‌بافتم. اواخر سال گذشته به پیشنهاد یکی از دوستانم که می‌گفت شرکتی آمده و نقشه‌های جدیدی در اختیار تابلوفرش‌باف‌ها می‌گذارد و خودش هم تضمینی می‌خرد به دفتر این شرکت در درگز رفتم. آنجا نقشه و نخ و دار را به قیمت سه میلیون و ۵۰۰ هزار تومان خریدم؛ آنها گفتند هر وقت خواستم تابلو را بفروشم خودشان به بالاترین قیمت می‌خرند.
چند ماه صبح تا شب پای دار تابلوفرش نشستم و وقتی تابلوفرش تقریبا به انتها نزدیک می‌شد متوجه شدم نقشه کامل نیست چراکه چشم‌های آدم‌های تو‌ی تابلو مشخص نبود و این موضوع برایم خیلی عجیب بود.
فردا صبح به دفتر شرکت رفتم و آنها در عین باوری گفتند قراره نبوده که نقش کامل را به کسی بدهند و این نقشه در انحصار آنهاست و باید تابلو را پس از اتمام تحویل‌شان بدهم و بابت آن ۷ میلیون پول می‌دهند؛ تابلویی که دار و نخ و نقشه‌اش را خودم خریده‌ام و ۶ ماه پای آن نشسته‌ام. یعنی بابت ۶ ماه کار ۳ میلیون و ۵۰۰ هزار دستمزد به من می‌دهند!
آنها گفتند که یکماه بیشتر فرصت ندارم و اگر تابلوفرش را دیر به آنها تحویل بدهم از دستمزدم کم می‌کنند. بعدا فهمیدم تابلویی که من بافته‌ام بیشتر از ۳۰ میلیون تومان ارزش دارد و سود اصلی و چند ده میلیونی را شرکت میبرد.»
گفت و گو با چند تابلوفرش باف دیگر از روستاهای دیگر درگز نشان می‌دهد این شرکت به بهانه‌های مختلف از جمله جمع‌شدگی تابلوفرش از پهنا، تاخیر در تحویل یا کسادی بازار مبالغی از دستمزشان کسر کرده است. آنها حتی نمی‌دانسته‌اند که عملا بابت تابلوفرشی که می‌بافند دستمزد می‌گیرند نه اینکه آن را به شرکت می‌فروشند!
خانم ریاحی یکی دیگر از کسانی است که از این شرکت به اداره فرش استان خود شکایت برده است ولی تلاش و پیگیری‌هایش به در بسته خورده است چراکه به او‌گفته‌اند برای شکایت و پیگیری آن باید به تبریز برود.
او درباره فریب شرکت تابلوفرش بافی می‌گوید: «من هم مثل خیلی از زنان روستایی که دار و نخ و نقشه را از شرکت خریدند تا تابلوفرش را بعد از اتمام به قیمت منصفانه‌ای به همان‌ها بفروشند فریب خوردم.
بعد از چند ماه بافندگی وقتی به قسمت چهره‌ها رسیدم، متوجه شدم نقشه نقص دارد. به دفتر شرکت رفتم و موضوع را مطرح کردم و آنها مدعی شدند نقشه اصلی متعلق به آنهاست و به این دلیل و برای اینکه تابلوفرشباف، تابلو را پس از اتمام کار نفروشد به شخص دیگری، نقشه را ناقص داده‌اند! آنها زیر بار کار غیر اخلاقی‌شان نرفتند و حتی تهدید کردند اگر تابلو را تا موعدی که تعیین کرده‌اند تحویل ندهم از دستمزدم کم می‌کنند.
من تابلوفرش را ندادم و پیگیر شکایت از آنها شدم و پس از چندماه دوندگی به نتیجه‌ای نرسیدم و مجبور شدم بخاطر نیاز مالی تابلوفرش را به شرکت برگردانم و آنها هم بخشی از دستمزدم را نپرداختند.»
تماس با چند تابلوفرشباف دیگر در روستاهای دیگر درگز در خراسان رضوی نشان از مورد استثمار قرار گرفتن آنها توسط شرکت‌های مختلف تابلوفرشبافی است. یک منبع آگاه که نمی‌خواهد اسمی از او در این گزارش برده شود درباره چنین فعالیت‌هایی که برخی شرکت‌های فرشبافی و تابلوفرشبافی دارند به ما می‌گوید: «این شرکت‌ها سلایق بازار را بخوبی شناسایی می‌کنند و با تهیه نقشه‌های جدید از تابلوهای نقاشی در موزه‌های معتبر دنیا به صورت انحصاری دست به تولید محدود می‌زنند و بخاطر بکر بودن نقشه‌ها، تابلوفرشها را به قیمت‌های بسیار بالا می‌فروشند.
این افراد برای تولید بیشتر و ارزان‌تر نمایندگانی به شهرها و روستاهای محروم و دورافتاده می‌فرستند و با فریب افراد روستایی با دستمزدی ناچیز سود بیشتری کسب می‌کنند. آنها نقشه ناقص را به بافندگان می‌دهند و پس از اتمام کار، تابلوفرشها را به کارگاه‌های خود در تبریز و سردرود می‌فرستند و نواقص نقشه روی کار برطرف می‌کنند و تابلو پس از اصلاح و پرداخت روانه بازار می‌شود. به عنوان مثال تابلوفرشی به اندازه یک متر در یک متر و ۵۰ سانتی متر برایشان در نهایت با هزینه اصلاح و پرداخت ۱۰ میلیون در می‌آید و آنها تابلو را دستکم ۳۰ میلیون می‌فروشند بدون اینکه کار خاصی کرده باشند.
در واقع تابلوباف پول نخ و نقشه و دار را خودش پرداخت کرده و شرکت فقط دستمزد ناچیزی به آنها پرداخت می‌کنند. این افراد حتی پول ارسال تابلوفرش به دفترشان در آذربایجان را گردن بافندگان می‌اندازند و به بهانه‌های مختلف از دستمزد این افراد مظلوم و بی‌پشتوانه کم می‌کنند. در اصل باید این شرکت‌ها با بافندگان قرارداد امضا کنند و داخل قرارداد ذکر شود که این نقشه انحصاری است و بافنده در قبال بافت آن دستمزد می‌گیرد نه اینکه نقشه و دار و نخ را بفروشند و بافنده را سنگ و قلاب کنند.»
تماس ما برای پیگیری این موضوع از مراجع ذیربط و اتحادیه تولیدکنندگان تابلوفرش سردرود تا این لحظه بی نتیجه مانده است.
