قالیبافی لرستان از الیگودرز تا ازنا و دورود

دستبافته های عشایری بختیاری های الیگودرز، دورود و ازنا در نوع خود بی‌بدیل هستند. آنها از  نقشمایه های بسیار کهنی بهره می‌برند که از پیشینیان خود به جا مانده‌اند.

این مناطق از نظر طرح و نقشه‌های عشایری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند. در الیگودرز بخش‌های بشارت (زلقی) و «زز» و «ماهرو» به دلیل دشواری مسیر و عدم دسترسی آسان به این مناطق، ساکنان آنها که عشایر کوچرو و نیمه کوچرو هستند، هنوز هم به سبک اجداد خویش زندگی می کنند.

دستبافته های عشایری این مناطق با نقشه های ذهنی بافته می‌شوند. در مواردی تأثیراتی را از همسایگان مجاور خود در زمان کوچ قشلاقی خود به مناطق گرمسیری اطراف خوزستان مانند ایذه، مسجد سلیمان و مهمتر از همه دشت لالی در دستبافته های خود گرفته‌اند.

در حال حاضر تولیدات صنایع دستی به خصوص قالی و گلیم در این مناطق به شدت کاسته شده اما هنوز در این مناطق هنوز قالی و قالیچه‌هایی با طرح و رنگ های زیبا و چشم نواز دیده می‌شوند. باید خاطر نشان کرد که نقوش بکار رفته در تمام قالی‌ها مشترک هستند و بافندگان با اعمال سلیقه محل بکار بردن نقوش و رنگبندی آنها را مشخص می کنند.

عمده نقوش مورد استفاده عبارتند از تک گل‌ها (چنگ گروه ای، پی گرگی یا پنجه گرگی)، گل‌های خوشه ای، بوته ها،درخت چنار، نقش انسان، بز کوهی یا پازن، پرندگان، نقوش هندسی شامل مربع ها و لوزی ها و.. است.

 طرح های مناطق زز و ماهرو

طرح هایی که در بخش زز و ماهرو بافته می شود که عبارتند از طرح ترنجدار به صورت یک شش ضلعی بزرگ در وسط با دو سر ترنج بزرگ که تمام متن فرش را در بر گرفته است. حاشیه بند هچّه‌ای و تزیینات درخت چنار.

طرح ترنجی با ترنج های نسبتا بزرگ به شکل شش ضلعی در منطقه زز و ماهرو نیز بافته می شود. طرح های دیگری همچون نیز بافته می‌شود که یکی از این طرح‌ها به صورت ۳ و ۴ ترنجی است و تمام متن فرش را گل های ساده با خشت یا بدون خشت و پنجه گربه ای تشکیل می‌دهند.

قالیبافی در بخش ذلقی الیگودرز

گونه فرش ذلقی که بیشتر در میان طایفه یاد شده و از بخشی لالی در جنوب دزفول و همچنین الیگودرز و ازنا و دورود بافته می‌شود از گونه های خشتی بختیاری و پلمه است. در شهرستان‌های دورود و ازنا و الیگودرز قالی‌هایی از نوع شهری بافته می‌شود و بافت قالی لری فقط در روستاها یا توسط عشایر بختیاری مستقر در اطراف شهرها بافته می‌شود.

در بخش سیلاخور شهرستان دورود قالی های بومی تمایل زیادی به طرح های شهرستان بروجرد داشته و قالی هایی که در این منطقه مشاهده شد از نوع روستایی و شاخه شکسته بودند. طرح های گل آلبالو، چهاربُره و بته مالمیر از جمله آنهاست.

پژوهش: رضوان هخامنش‌نیا