قالی‌های سیستان و بلوچستان
چه فرقی بین قالی سیستان و قالی بلوچستان است؟ استانی پهناور که صنایع دستی و فرش آن در نوع خود منحصربفرد است.
این سئوال مطرح است چگونه استانی همچون سیستان و بلوچستان نقوش و رنگ‌آمیزی و حتی اندازه‌های قالی‌هایش با هم متفاوت است و چطور می‌شود این دو قالی را از هم شناخت؟
ما در این گزارش خواهیم گفت که قالی سیستان و قالی بلوچستان از نظر فن بافت، برخی نقشمایه ها بهم شبیه‌اند و از نظر اندازه و رنگ و پرداخت متفاوت از یکدیگرند.
شباهت‌های قالی سیستان و قالی بلوچستان
باید گفت بافندگان هر دو منطقه از یک روش بافت استفاده می‌کنند یعنی از گره فارسی و معمولا متمایل به گره چپ هستند. پود در قالیبافی هر دو منطقه رنگی است. دار بافندگی آنها افقی است و بافندگان از چاقوی قالیبافی بهره نمی‌برند.
اما باید از نقشمایه های منحصربفرد این دو منطقه وسیع هم نام برد. بسیاری از نقشمایه ها به دلیل همسایگی بلوچ‌ها و سیستانی‌ها مشترک است به جز نقشمایه های خاصی که به عنوان میراثی گرانبها بین آنها باقی مانده است.
نقش چهره در بین سیستانی‌ها با هنرمندی خاصی گره می‌خورد همانند قالیچه‌هایی تصویری که مختص بافندگان سیستانی است اما بلوچ‌ها معمولا صورت را نمی‌بافند و انسان را معمولا به عنوان نقشمایه و آن هم به صورت آدمک می‌بافند. البته باید گفت بلوچ ها آدمک زن را معمولا نمی‌بافند ولی سیستانی‌ها این موضوع برایشان فرقی نمی‌کند.
به این نکته مهم اشاره کنیم که نقشمایه ها بین بافندگان شمالی و جنوبی این استان از نظر شکل شبیه به هم است مانند گل، درخت، چپات اشتر، بز، آهو، دودنی و … اما سیستانی ها تحرک و جابجایی زیادی به این نقشمایه ها می‌دهند.
تفاوت قالی سیستانی و قالی بلوچی
اما اندازه قالی‌های بافته شده سیستانی ها بزرگتر از بلوچ هاست. بلوچ‌ها معمولا ابعادی همچون سجاده‌ای، ذرع و نیم، دو ذرع و قالیچه می‌بافند.
سیستانی‌ها در گذشته در تعدادی از نقشه‌های خود تمایزی بین متن و حاشیه نمی‌گذاشتند در حالیکه بلوچ ها چنین تمایزی قائل نمی‌شدند.
بلوچ ها قالی مجلسی نمی‌بافته‌اند در حالیکه سیستانیان فرش‌های زیاد مجلسی بافته‌اند از جمله نقش هوشنگ شاه که گویا علاقه وافری هم به این پادشاه اساطیری ایران زمین دارند.
استفاده از رنگ بین بافندگان بلوچ و سیستانی تقریبا متفاوت از یکدیگر است. بافندگان سیستانی بیشتر از رنگ‌های روشن همچون زرد و صورتی و سفید و شیری و شتری بهره می‌برند و بافندگان بلوچ از رنگ‌های تیره.
اما برسیم به حاشیه قالی. بافندگان سیستانی برای قالی‌های خود حاشیه گلیمی می‌بافتند و هنوز هم این سنت کم و بیش وجود دارد و بلوچ ها این گلیمک‌ها را کم عرض تر می‌بافند.
لوار بافته های قدیم سیستان پشم بوده و امروزه هم پشم و هم موی بز به کار می‌رود. اما در بافته‌های بلوچ به طور عمده موی بز به کار رفته است. قالی سیستان پرداخت ماهرانه‌تر، بافت یکدست‌تر و سرکجی کمتری دارد.
