فرش ترکمن ثبت جهانی می‌شود؟
گنبدکاووس بودجه‌ای برای ساخت 20 المان در زمینه فرش ندارد
فرش ترکمن دقیقا ۹ سال پیش ثبت ملی شد و مقدمات آن برای ثبت در آثار یونسکو بعد از سال‌ها پیگیری همچنان نیازمند توجه مسئولان و مدیران مرکز ملی فرش ایران و وزارتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی است.
سال ۹۱ که برج آجری و بی‌نظیرگنبدکاووس به عنوان بلندترین برج آجری جهان در فهرست آثار یونسکو قرار گرفت، تلاش برای ثبت فرش ترکمن هم برای رقابت با کشور ترکمنستان کلید خورد.
چند سالی می‌شود که این شهر یکی از قطب‌های بافندگی و تولید دستبافته معرفی می‌شود و از سوی شورای راهبردی انتخاب شهرها و روستاهای ملی صنایع دستی کشور به عنوان شهر ملی فرش کعرفی شده است اما مقدمات ثبت ملی فرش ترکمن با چالش‌هایی روبروست. برای ثبت این اثر ملی در یونسکو، گنبدکاووس باید مجهز به دستکم ۲۰ المان در زمینه فرش شود که این اقدامات زیرساختی به کندی پیش می‌رود.
احمد تجری مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استا گلستان با ابراز گلایمندی که در طول ۳ سال گذشته اتفاق خاصی برای ساخت المان های فرش در شهر گنبدکاووس رخ نداده است، می‌گوید:«گنبدکاووس یکی از گزینه‌های شورای راهبردی انتخاب شهرها و روستاهای ملی صنایع‌دستی کشور برای ثبت جهانی درحوزه فرش دستباف ترکمن است ولی متاسفانه شاهدیم تلاش چشمگیری برای مهیا کردن مقدمات برای ثبت شدن این شهر در فهرست یونسکو رخ نداده است. ما به سهم خودمان دبیرخانه ثبت جهانی گنبدکاووس را به عنوان شهر فرش ترکمن راه‌اندازی کرده‌ایم و هر ۱۵ روز جلساتی را برای پیگیری مصوبات و اقدامات مورد نظرمان ترتیب می‌دهیم ولی این همه کار نیست و لازم است دستگاه‌ها و سازمان‌های متولی دیگر هم پای در میدان بگذارند.
باید به این نکته هم اشاره کنم که پیش از این هم تبریز در حوزه فرش ثبت جهانی شده است و برای ثبت فرش ترکمن خواه ناخواه مسیر دشواری در مقابل‌مان است و باید با فعالیت‌های خلاقانه‌ای در زمینه المان‌های فرش به کار ببریم تا بتوانیم نظر کارشناسان یونسکو را جلب کنیم.»
مریم آق آتابای، رییس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گنبدکاووس هم در زمینه فعالیت این اداره برای محقق شدن ثبت فرش ترکمن در آثار یونسکو می‌گوید: « در این زمینه تاکنون سه هزار و ۶۶ هنرمند حوزه صنایع دستی بویژه قالیبافی در این شهرستان به عنوان قطب بافت فرش ترکمن استان گلستان شناسایی شدهاند.
در ادامه ما اطلاعاتی از فعالان حوزه فرش دستباف ترکمن براساس شرایط سنی، معرفی آداب و رسوم قوم و فرهنگ و هنر ترکمن تهیه کرده‌ایم و همچنین کارگاه های آموزشی و ترویجی فرش ترکمن برگزار کرده‌ایم وحتی سایت اطلاع‌رسانی فرش ترکمن در فضای مجازی را راه‌اندازی کرده‌ایم تا معرفی شهر گنبدکاووس و نحوه انتقال بافت فرش از نسل گذشته به نسل جدید که از دیگر ملزومات مورد نیاز ثبت جهانی گنبدکاووس به عنوان شهر فرش است، محقق شود.
باید بگویم تحقق این ملزومات نیازمند کار جمعی و همکاری دستگاه های مختلف از جمله شهرداری و شورای اسلامی شهر و کارشناسان حوزه فرش این شهرستان است. ما پیگیر راه‌اندازی هنرستان صنایع دستی، پایانه صادرات صنایع دستی و نیز دهکده سوغات و بازارچه صنایع دستی گنبدکاووس هستیم و برای رونق صنایع دستی از هر تلاشی کوتاهی نمی‌کنیم اما امکانات و بودجه برای راه اندازی المان های مرتبط با فرش در فضای شهری در اختیارمان قرار نگرفته است.
طرح‌هایی که ترکمن‌ها در بافت فرش به کار می‌برند، بیشتر شکسته و هندسی و شبیه طرح‌های بخارایی است که به آن «آخال» می‌گویند، زمینه این نوع قالی‌ها مزین به کتیبه‌ها و یا قاب‌های لوزی شکل است که به کمک خطوط متقاطع به هم ارتباط یافته‌اند.
مهمترین نقوش و گل‌هایی که در بافته‌های ترکمن مورد استفاده قرار می‌گیرد، عبارت از «ماری گل، ناب گل، قفسه گل، درناق گل، تکه گل، انسی، قزل ایاق، تونیک گل، قوش گل، آوغان گل، تاج خروز، پنجاراگل، آق نقش، گل پنجه، ارساری گل، دالی و بشیر» است.
فرش‌های ترکمن در اندازه‌های بین یک تا ۱۲ متر مربع و در رنگ‌های قرمز لاکی، آبی سرمه‌ای، سبز پررنگ، سفید و بژ بافته می‌شود و رنگ‌هایی که اینک به فرش دستباف ترکمن اضافه شده شامل طوسی، دارچینی، عبایی، قهوه‌ای روشن، قهوه‌ای تیره، طلایی، نخودی و آبی آسمانی است.
