با نقشمایه های ایل باصری آشنا شوید
قالیبافی باصری های استان فارس همچون ایلات دیگر زبانزد عام و خاص اهالی فرش است. باصری‌ها در گلیم بافی هم دستی بر کار دارند. در ایل باصری طایفه «کلمبه‌ای» و «جوچین» در فرش متبحرترند و در گیلم طایفه «ایلخاص».
بیشترین دستبافته‌های گره بافته باصری در اندازه قالیچه است و قالی برزگ بافی دراین ایل رایج نیست. بافت گلیمچه‌های کوچک که بیشتر برای کف ننوی نوزادان و سجاده در ایل باصری بیش از دیگر جاهای استان فارس معمول است.
قالیچه های باصری گره نامتقارن دارد و تار و پود پشمی و پودهای دوگانه قهوه‌ای و قرمز رنگ. بافت‌های این ایل معمولا ریزباف نیستند اما پشم مورد استفاده آنها لطیف و درخشان است.
نقشمایه‌های بکار رفته در قالی و قالی – خورجین های ترنجدار چهاربازویی فارسی- لری است. میان ترنج باصری شعبه‌ای از گروه بزرگ میان ترنج‌های چهاربازویی تمام هندسی است که هر بازوی افقی به شکل چهارگوشهای منتهی می‌شود که گاه مربع کامل است و گاه مربعی که یک ضلع آن شکسته و ناتمام است.
نقشمایه ترنجی بازو بسته باصری منحصر است به قالی‌های باصری و بعضی دستبافته‌های چند حوزه بافندگی روستای همجوار جایگاه تابستانی باصری‌ها در منطقه بین کردشول و دهستان احمدآباد سرحد چهاردانگه.
اما قلمرو نقشمایه ترنجی بازوشکسته باصری منطقه عشایری – روستایی وسیعی است که ایل باصری و طایفه لر کردکشکولی و طایفه‌های شش بلوکی و ایگدر قشقایی و آبادی‌های لرنشین و فارسی زبان بسیاری را در بر می‌گیرد.
به حکم گستردگی دامنه درهم آمیختگی قومی و عشایری و روستایی و پراکندگی گروه‌های بافنده لر و فارس و ترک در این منطقه پهناور این نقشمایه به شیوه و روش‌های بسیار متنوع در ترنج‌های بکار گرفته می‌شوند و تشخیص اینکه کدام ترنج متعلق به کدام ایل و طایفه است سخت دشوار شده است.
از آنجا که نقشمایه میان ترج چهاربازویی هندسی شکسته در نزد قشقایی‌ها تنها بصورت ترنجی بازو شکسته و آن هم بدون مرغک‌ها در دستبافته‌های طایفه شش بلوکی و بخشی ازبافته‌های ایگدر ماندگار شده بررسی تطبیقی را از سبک شش بلوکی و ایگدر آغاز می‌کنیم.
نقشمایه میان ترنج هندسی مورد کاربرد در برخی نمونه‌های قشقایی سوای نداشتن مرغک‌ها سه تفاوت آشکار با نقشمایه ترنجی بازو شکسته دارد؛ کوتاه بودن بازوهای افقی، باریک شدن نوک مانند انتهای ضلع شکسته چهارگوشه دنباله بازوها و برآمدن و برجسته شدن زاویه چسبیده به بازوان. پس حتی اگر به این تفاوت‌ها و شیوه‌ای خاص طراحی و نقشه‌پردازی و رنگ‌آمیزی و روش بافت متمایز قالی‌های قشقایی اعتنا نشود وجود نقشمایه میان ترنجی هندسی با چهارگوشهای شکسته نمی‌تواند موجب اشتباه شدن دستبافته‌های قشقایی با دیگر دستبافته‌ها شود.
نقشمایه‌های ترنجی بازو بسته و بازو شکسته باصری را می توان از شاخص‌های دستبافته‌های گره بافته ایل باصری دانست مشروط به اینکه دیگر نقشمایه‌ها و روش بافت و رنگ‌آمیزی غیرباصری نباشند.
از دیگر شاخصه‌های نقشپردازی در قالیبافی باصری فراوانی نگاره‌های کوچک شبیه s انگلیسی است و پراکندگی آنها در متن و لچک‌ها و ترنج‌ها و کشیدگی زنجیره در نوارهای باریک حاشیه فرعی. این نگاره خرد نقش نگاره‌های جا پرکن را ندارد و از نقشمایه‌های کارآمد و مسلط است که سه نوار از حاشیه‌های فرعی مزین به آن است.
پس از این نگاره بی‌نام نقشمایه محرمات اریب رنگارنگ «نقش آب» پدید آورنده حاشیه های فرعی دستبافته‌های گره بافته باصری است. ستاره هشت پر در قاب هشتگوش نقشمایه دیگری است که باصری‌ها آن را مدام بکار می‌گیرند و نیز نقشمایه گل آفتابگردان که بیشتر در لچک‌ها جای می‌گیرد.
نگاره ویژه دیگر سروهای پهن و کوتاهی است که به سبک مقطعی سروهای تخت جمشید و نی ریز با خطوط محرمات مایل آراسته می شود. این نگاره بیشتر به استقلال گاه در مرکز نقش میان ترنج بکار می‌آید گاه به حالت ششگوش و گاه پنجگوش و گاه با کنده و گاه بی کنده.
هنرمندی زنان باصری در آفریدن نگاره های مرغی گوناگون شگفت انگیز است. گوناگونی مرغان در قالیبافی ایل باصری به اندازه‌ای است که «مرغ بازان» چابک و چیره‌ای چون بهارلو و عرب‌های فارس حتی طایفه‌های عرب منطقه نی ریز از نظر کثرت انواع هم آورد باصری‌ها نیستند.
از رایچ ترین نقشمایه های مرغی باصری که بگذریم بافندگان باصری دستکم پنج نگاره مرغی خاص دارند که هیچیک در دیگر دستبافته های فارس بدین صورت دیده نشده است. از این میان مرغانی که دم یا بال-دم آنها سر و گردن مرغ دیگری است و در لچک های قالی زیر پراکنده اند و نیز عقاب های بال گشوده از همه نا آشناتر است.
رنگ‌های مورد استفاده باصری‌ها کیفیت جلوه خاصی ندارد جز رنگ سبز کبود نقش میان ترنج‌های برخی نمونه‌های این ایل. زنان باصری سرخ گل اناری را خوب از کار در می‌آورند اما رنگ بنفش آنها که بسیار هم به آن رغبت دارند ناپایدار است و با گذشت زمان به خاکستری می‌گراید.
