موزه فرش باید «ملی» شود

می‌گویند موزه فرش ایران یکی از منحصربفردترین موزه‌های تخصصی فرش در دنیاست، اما چرا این موزه تاکنون مهجور مانده سئوالی است که اهالی فرش  و مسئولان باید به آن پاسخ دهند.

این موزه با گنجینه‌های بی‌شمار آنچنانکه باید نتوانسته خود را به گردشگران داخلی و خارجی، دوستداران فرش و هنردوستان بشناساند. به قول دوستی وقتی می‌خواهند آدرس این موزه را بدهند می‌گویند خیابان فاطمی، روبروی فروشگاه سپه!

به گفته کارشناسان حوزه رسانه و فعالان حوزه میراث فرهنگی و گردشگری، دلایلی همچون بی‌اهمیتی به این موزه، عدم تبلیغات محیطی، نبود سایت آنلاین، ناشناخته بودن موزه فرش و …. نتوانسته دوستداران هنر اصیل ایرانی را به این موزه تخصصی در دنیا جذب کند.

دکتر عبدالمجید شریف‌زاده، رییس سابق موزه فرش ایران درباره مشکلات این موزه به گلچه فرش می‌گوید: «باید بگویم موزه فرش تنها موزه تخصصی فرش در دنیاست، آثاری که در این مجموعه نگهداری می‌شود منحصربفردترین آثار است البته آثار تاریخی و نفیس دیگری هم در موزه‌های دیگر دنیا وجود دارد ولی موزه فرش بنظرم بی‌همتاست.

به این موضوع اشاره کنم که وظیفه اصلی و اساسی موزه‌ها حفظ آثار، معرفی و پژوهش است و این موزه کدامیک از این وظایف را به درستی انجام می‌دهد. در حفظ این آثار شرایط حفاظت مطلوب نیست، اگر از مسئولان این موزه بپرسید شرایط چگونه است حتما پاسخ خواهند داد که مطلوب نیست. اگر کارشناسان مربوطه به این موزه بروند ایرادات بسیاری همچون مشکلات هوادهی، حفاظت‌های نامناسب و … عنوان خواهند کرد.

در مورد معرفی موزه هم باید گفت متاسفانه کسی این موزه را نمی‌شناسد و معرفی درستی در طول این سال‌ها صورت نگرفته چراکه امکانات سخت‌افزاری، نرم افزاری و شرایط اعتبارات برای معرفی مکتوب و دیجیتالی آثار و ارتباط با مراکز معتبر دنیا مهیا نبوده است. این اتفاق نمی‌افتد چراکه این موزه ذیل مجموعه استانی اداره می‌شود.

در حالی که رقیبانی در حوزه فرش داریم ولی دنیا هنوز ایران را با فرش آن می‌شناسد. این وجهه مهم باید در دنیا حفظ شود و یکی از این دستگاه‌های متولی، موزه فرش است.

وقتی یک موزه را تنزل می‌دهیم و زیر مجموعه استان تهران می‌کنیم خب انتظاری هم بیش از این نیست که بتواند عرض اندام کند. به همین خاطر این موزه مهجور و غریب است.

این موزه باید موزه مادر باشد چطور موزه ایران باستان، موزه دوره اسلامی به عنوان موزه مادر تلقی می‌شوند ولی موزه فرش نه. به عنوان مثال کاخ گلستان که ثبت جهانی است و مستقل اداره می‌شود و شرایط مدیریت و اعتبارات آن ویژه است ولی موزه فرش این امتیازات را ندارد.

بنظرم موزه فرش باید موزه ملی باشد و استقلال در این زمینه داشته باشد و شرایطی برایش فراهم شود که به رشد و شکوفایی برسد.

اما در مورد پژوهش؛ در این مجموعه چه میزان فعالیت‌های پژوهشی صورت می‌گیرد! بنظرم پژوهشکده فرش باید در موزه فرش مستقر باشد تا ارتباط بین پژوهشگران داخلی و خارجی با این موزه تسهیل شود و محققان و پژوهشگران جذب آن شوند.»

از دکتر شریف‌زاده می‌پرسیم آیا تبدیل موزه فرش به موزه ملی با این روند مدیریتی می‌تواند راهگشا باشد. وی در پاسخ چنین عنوان می‌کند: «این سطح کار، سطح نازلی است برای فرش ایرانی در حالی که این مجموعه با آثاری که در اختیار دارد می‌تواند خوش بدرخشد و بنظرم تنها راه اصلاح این موزه این است که تبدیل به موزه ملی شود و برای آن هیات امنایی قوی و مستقل تعیین شود.

در فرش آدم‌هایی داریم علاقمند هستند و سرمایه کمک را دارند مشروط بر اینکه مطمئن شوند این کمک در جای خودش هزینه می‌شود. با کمک این علاقمندان و هیات امنا می‌توان جایگاه موزش فرش را ارتقا داد.

بعد از مجموعه‌ای که آقای ملول به موزه فرش اهدا کرد که کمتر این اتفاق هم می‌افتد باید در مناطق دیگری از کشور همچون خراسان و اصفهان و فارس و آذربایجان و کرمان و چهارمحال و بختیاری و … این اتفاق بیفتد و از طرفی موزه‌های فرش راه‌اندازی شوند و ذیل موزه ملی فرش قرار بگیرند. آن زمان است که معرفی، پژوهش و ترویج، علاقمندان به فرش را به خود جلب می‌کند.»

اما موضوعی که دوستداران فرش را نگران می‌کند آینده موزه است چراکه اعتقاد دارند با این وضعیت موزه با مشکلات دیگری گریبانگیر خواهد شد.

شریف‌زاده ضمن ابراز نگرانی از این وضعیت عنوان می‌کند: «روز به روز این موزه ضعیف‌تر شده و با این وضعیت هر چه پیش برویم ضعیف‌تر هم می‌شود. در گذشته افرادی خبره‌ای بودند که بازنشسته شدند و متاسفانه کسی به این مجموعه برای همکاری استخدام نشد. از طرفی اعتبارات هم کاهش پیدا کرده است به همین دلیل اصرار دارم موزه فرش باید هیات امنایی شود تا بتواند امکانات و اعتبارات و کمک‌هایی برای ارتقای آن فراهم کند.

دوستانی که در این مجموعه فعالیت می‌کنند همه تلاش خود را برای حفظ آثار به کار می‌گیرند چراکه به فرش علاقمند هستند و هر آنچه از دستشان بربیاید کوتاهی نمی‌کنند اما در شرایط فعلی حتی اگر اعتبارات هم مهیا شود باز هم نیاز به کمک و همراهی علاقمندان به فرش و مردم است.»

رییس سابق موزه فرش با اشاره به نقش مردم در ارتقای جایگاه موزه می‌افزاید: «مردم باید خود را شریک میراث فرهنگ و هنر خود بدانند چراکه در سرتاسر دنیا این مردم هستند که به موزه‌ها اهمیت می‌دهند و آن را کمک می‌کنند، تعداد کمی از موزه‌های دنیا د‌ولتی اداره می‌شوند و موزه‌های با فعالیت اقتصادی و کمک‌های مردمی اداره می‌شوند.

البته ما سابقه تاریخی همچون وقف داریم که برخی زمین، درآمد خود را برای امر خیر وقف کرده و می‌کنند. بهترین وقف در حوزه میراث فرهنگی وقفی است که مرحوم ملک انجام داده است. موزه ملک هنوز هم که هنوزه با موقوفات دیگر ملک اداره می‌شود.

ما باید این اطمینان را به مردم بدهیم که کمکی که به میراث فرهنگی می‌کنند در جای خودش هزینه می‌شود.»

در گزارش بعدی با مسئولان اداره کل میراث فرهنگی استان تهران درباره وضعیت کنونی و چشم‌اندازهای موزه فرش به گفت و گو خواهیم نشست.