«فَرَت‌بافی»، هنری فراموش شده
از فرت بافی چه می‌دانید، فرت نوعی دستبافته‌ای است زیبا و رنگارنگ که از آن به عنوان حوله، شال، روسری، بقچه، چادرشب، پیژامه، زیرپیراهنی، چادر استفاده می‌شود.
فرت‌بافی دستکم ۱۵۰ سال در خراسان شمالی قدمت دارد و توانسته از میان ده‌ها هنری که فراموش و از بین رفته‌اند همچنان زنده بماند.
باید گفت فرت بافی در کارگاه‌های خانگی در روستاهای اطراف اسفراین و چند شهر دیگر همچنان بافته می‌شود و در صورت معرفی آن به بازارهای سایر استان‌ها می‌تواند با محصولات نساجی دیگر رقابت کند.
اندازه فرت
این دستبافته زیبا و جذاب معمولا با عرض ۵۰ تا ۷۰ سانتی‌متر و در طول ۵۰ تا ۷۰ متر هم می‌رسد! الیافی که در این هنر به کار می‌رود معمولا از رنگ‌های شاد و روشن و از نخ‌های پشمی و پنبه‌ای است. بیشترین نقوشی که در فرت بکار می‌رود معمولا چهارخانه با زمینه قرمز است.
البته نقوشی همچون گل و گیاه هم روی فرت‌ها بافته می‌شوند که به دور از هرگونه پیچیدگی بصری نمادی از لطافت و زیبایی و نشانه‌ای از پیوند زمین و آسمان است.
باید گفت در حال حاضر بیش از ۱۰۰ فرت‌بافت در استان خراسان شمالی به شیوه سنتی یا استفاده از دستگاهی به نام «استقلال» این دستبافته‌ها را می‌بافند.
«دستگاه» سنتی وسیله‌ای است که در بیشتر کارگاه‌های خانگی مرسوم است و از ابزاری همچون ورد، شانه، پاشور، ماکو، ماسوره استفاده می‌شود؛ درحالی‌که دستگاه استقلال همانند دستگاه سنتی است و کلیه مراحل بافت به روش سنتی بوده، فقط در دستگاه استقلال بعضی از اجزا مثل شانه از جنس فلز است که هنرمند در دستگاه استقلال می‌تواند پارچه را با ابعاد بزرگ‌تر و متراژ بیشتر تولید کند.
دهکده نساجی فرت‌بافی در اسفراین
از دهکده نساجی سنتی کشور که فرت‌بافی در آنجا بافته می‌شود، چه می‌دانید؟ علی عابدی، معاون صنایع‌دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان شمالی دراین‌باره می‌گوید روستای رویین اسفراین به دلیل وجود صنعتگرانی که از روزگاران گذشته در کار تولید پارچه‌های سنتی ازجمله چادرشب فعالیت می‌کردند، سال ۹۰ به‌عنوان نخستین دهکده نساجی سنتی کشور نام گرفت.
به گفته وی این روستا با دارا بودن بیشترین بافنده و بالاترین میزان تولیدات منسوجات سنتی، سالانه ۱۵۰ هزار مترمربع حوله، دستمال و… تولید می‌کند.
این دست بافته‌ها به دلیل مواد اولیه و ابزار کار مختصر و ارزش‌افزوده بالا، توجیه اقتصادی خوبی برای بافندگانی دارد که اغلب به‌صورت خانوادگی به این کار مشغول هستند.
عابدی درباره تشکیل کلاس‌های آموزشی و انتقال روش‌های تولید جوراب‌بافی می‌گوید:« از اهداف مهم ما در این اداره کل فراهم کردن بسترهای مناسب برای اشتغال جوانان و آموزش آنهاست تا بتوانیم این میراث ناملموس را زنده نگاه داریم.»
معاون صنایع‌دستی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان شمالی با اشاره به شناسایی صنعتگران فعال در این رشته و برخوردار نمودن آنان از حمایت‌ها و تسهیلات بانکی، گفت: «کاربردی کردن این تولیدات، نقش مهمی در وارد کردن آن‌‌ها به سبد مصرفی خانواده و همچنین رونق اقتصادی خواهد داشت.»
عابدی بر تبلیغات کافی در جهت شناساندن هر چه بیشتر اهمیت صنایع‌دستی و محصولات چادرشب برای تشویق پیشه‌وران در بالا بردن کیفیت و کمیت و به‌روزرسانی این محصول تأکید کرد و حضور در نمایشگاه‌های صنایع‌دستی را در این زمینه تأثیرگذار دانست.
همچنین تشکیل کارگروهی متشکل از فعالان بخش پوشاک و رودوزی‌های سنتی به‌منظور تلفیق نقوش و نگاره‌های البسه محلی سنتی در پوشاک مورداستفاده امروزی نظیر مانتو، شال، روسری و… از دیگر اقدامات در این زمینه محسوب می‌شود.»
قداست فَرَت‌بافی در بین اهالی خراسان شمالی
علی حسین پناه، کارشناس مردم‌شناسی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان شمالی نیز دراین‌باره گفت: «فَرَت‌بافی دارای مصارف کاملاً کاربردی است و در بین اهالی استان قداست ویژه‌ای داشته و در حال حاضر نیز به‌عنوان تزئین استفاده می‌شود.
این هنر در زمان‌های بیکاری به‌ویژه فصول سرد که کشاورزان از اوقات فراغت بیشتری برخوردارند بیشتر رونق دارد.»
او با بیان اینکه فَرَت‌بافی منطبق با فرهنگ منطقه‌ای بوده و در زندگی گذشته تعریف شده بود، عنوان کرد: «در تمام مراحل ساخت این بافتنی از مواد طبیعی استفاده می‌شود و به‌طور کاملاً طبیعی است. از مزایای مهم تهیه این بافتنی می‌توان به‌وفور مواد اولیه در استان و در دسترس بودن آن اشاره کرد.»
