چالشی به نام شناسنامه فرش

شناسنامه فرش بحث جدیدی است که این روزها برخی از اهالی فرش به ساز و کار آن خرده گرفته‌اند.
چندی پیش فرح‌ناز رافع، رییس مرکز ملی فرش در جلسه‌ای عنوان کرده است که فرش دستبافت باید شناسنامه دار شود.
وی عنوان کرده در این راه از ایده‌ها خلاقانه استارت آپ‌ها، شتاب‌دهنده‌ها و تیم‌های کارشناسی خصوصی و دولتی استفاده خواهد کرد و از ارز دیجتال بیت کوین و بکارگیری آن در کدینگ شناسنامه فرش دستبافت با همکاری مرکز ملی فرش و شرکت‌های دانش ‌بنیان در آینده‌ای نزدیک بهره خواهند جست.
صحبت‌های رافع واکنش‌های زیادی در رابطه با ارتباط ارز دیجیتال و شناسنامه فرش را در پی داشت. بسیاری از اهالی فرش متفق‌القول می‌گویند این تصمیم مرکز ملی شتابزده است چراکه ساز و کار آن مهیا نیست و برای چنین کاری باید تیم کارشناسی متخصصی همه ابعاد موضوع را بررسی کنند.
البته در میان برخی در ظاهر موافق شناسنامه دار کردن فرش دستبافت ایرانی هستند ولی در باطن تمایلی به این کار ندارند.

برخی از تولیدکنندگان تقلب می‌کنند

یکی از کارشناسان نام آشنای فرش که نمی‌خواهد اسمی از او در این گزارش برده شود در این باره می‌گوید: «متاسفانه برخی از تولیدکنندگان از مواد اولیه بی‌کیفیتی برای تولید فرش استفاده می‌کنند و با شناسنامه‌دار شدن فرش دست آنها در تقلب رو می‌شود. بتازگی در چند استان هم شاهد هستیم تعدادی از تولیدکنندگان، فرش دستبافت را با استفاده از دستگاه‌های تمام اتوماتیک می‌بافند که ضربه بسیار بدی به هنر- صنعت فرش بشمار می‌آید، آنها هم با شناسنامه‌دار شدن فرش دست‌شان رو خواهد شد.
شناسنامه فرش اگر به درستی طراحی و پیاده‌سازی شود جلوی فعالیت متقلبان داخلی و خارجی را می‌گیرد و اعتبار فرش ایرانی را حفظ می‌کند.»

ساز و کار هنوز مهیا نیست

حامد چمن رخ، عضو هیت مدیره اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستبافت با موضوع اجباری شدن شناسنامه فرش مخالف است.
وی در این باره می‌گوید: «اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش با شناسنامه‌دار کردن فرش مشکلی ندارد ولی نه با چنین ساز و کاری. بحث شناسنامه فرش موضوع جدیدی نیست که بگوییم الان کشف شده است؛ شناسنامه فرش سال‌های سال است که در مدیریت هر یک از روسای پیشین مطرح شده ولی به دلایل و چالش‌هایی که وجود داشته به نتیجه نرسیده است.

باید به یک موضوع ساده اشاره کنم؛ منظور از شناسنامه چیست و چه تعریفی از آن داریم. ما یک سند مالکیت و یک اوراق هویتی داریم که دو مبحث کاملا متفاوت هستند. شناسنامه حاوی مشخصات است و سند مالکیت، برگه‌ای است که مالک را معرفی می‌کند مثل سند مالکیت خودرو. خب با این تعریف شناسنامه فرش در کدام تعریف می‌گنجد!
اما در بحث استفاده از تکنولوژی «بلاک‌چین» که دوستان مطرح کرده‌اند و به دنبال ارائه بحث‌های جذاب و جدید هستند باید بگویم کدام کشور در سند مالکیت محصولات خود در سراسر دنیا از بلاک‌چین استفاده می‌کند؟ آیا اینکه برای فرش یک شناسنامه صادر کنیم کفایت می‌کند یا کسی که شناسنامه را دریافت می‌کند باید اعتبار شناسنامه را چشم بسته قبول داشته باشد؟ آیا صرفا روی یک کاغذ اسم و فامیل همراه با نقش یک مهر تولیدکننده به عنوان اوراق سجلی مورد تایید است؟
وقتی به بانک یا یک اداره خاصی می‌روید کارت ملی شما معتبر است یا کارت پرسنلی شرکتی که کار می‌کنید؟ مطمئنا از شما کارت هویتی معتبر می‌خواهند که از سوی سازمان دولتی معتبری تایید و صادر شده باشد.
اینکه بیاییم و شناسنامه‌ای درست کنیم و بگوییم برای فرش ایران شناسنامه صادر کرده‌ایم گمراه کردن مردم است.
سازمان جهانی Wipo که سازمانی برای ثبت مالکیت معنوی از جمله برند و لوگو و نشان تجاری است امکانات خوبی دارد. ما باید یک فرآیند گسترده‌ای را برای هویت‌دار کردن فرش دستبافت پیاده‌سازی کنیم که این پروسه نیاز به همکاری گروهی دارد، نمی‌شود کسی بیاید و یکی دو ماهه طرحی را بیاورد و بگوید شناسنامه آماده است و باید همه فرش‌ها شناسنامه دار شوند.
باید برای هر فرشی که برگه‌ای صادر و تحویل مشتری می‌شود اعتبار تدارک ببینیم. خریدار باید بتواند از راه‌های مختلف فرشی را که خریده استعلام کند و این استعلام صرفا بلاک‌چین نیست.
وقتی شما تاییدیه سازمان جهانی wipo را می‌گیرید این ساز و کار را دارید که فرش را بدون هیچ شبهه‌ای بفروشید.
در دوره‌های قبل هم بحث چالش‌برانگیز شناسنامه فرش مطرح بود ولی چرا تاکنون به نتیجه نرسیده است سوالی است که جواب آن مشخص است، چون ساز و کاری برایش نبوده. متاسفانه این کار یک کار غیر کارشناسی است»

شناسنامه فرش اعتبار فرش ایرانی را حفظ می کند

هادی پورجهان، فعال حوزه فرش دستبافت موافق شناسنامه دار کردن فرش دستبافت است. او در این باره عنوان می‌کند: «وقتی صحبت از شناسنامه فرش دستبافت می‌شود در واقع هد‌فمان ایجاد یک شخصیت حقوقی برای تولیدمان هستیم. در اینکه فرش دستبافت ما اعتبار و جایگاه کهنی در ایران و جهان دارد شکی نیست اما متاسفانه با توجه به سودجویی عده‌ای فرصت‌طلب در داخل و خارج این جایگاه متزلزل شدن است.
در چند سال اخیر و متولد شدن ماشین‌آلات پیشرفته تولید فرش ماشینی و تولید فرش‌های ماشینی دستباف‌تگونه و سرویس و آرایش آنها به شیوه فرش دستبافت و گاها در عرضه این ماشین بافت‌ها چه در داخل و چه در خارج ایران بعنوان فرش دستبافت افتی دیگر دامنگیر اعتبار تاریخی فرش ایرانی شده است.
امروزه فرش‌های ماشینی، مخصوصا فرش‌های ابریشم‌گونه ماشینی را چنان آرایش می‌کنند که بعضا تجار با تجربه را هم به اشتباه می‌اندازند. گذشته از اینها متاسفانه بعضی از تولیدکنندگان از مواد اولیه نامرغوب در تولیدات‌شان بهره می‌برند یا اینکه تجار نا محترمی هستند که فرش‌های کشورهای دیگر را به کشور وارد می‌کنند و با ایجاد تغییراتی مختصر بجای فرش ایران به بازار عرضه می‌کنند و این اتفاق در فروشگاه‌های خارج از ایران هم رخ می‌دهد که با توجه به معروفیت فرش ایرانی، فرش‌های سایر کشورها را بعنوان پرشین کارپت بفروش می‌رسانند.

حال با این اوصاف، وقتی ما برای فرش‌مان یک اعتبار حقوقی قائل باشیم باید کالایی را که عرضه می‌کنیم دقیقا مشخصات قید شده در شناسنامه را داشته باشد. پس تقلب دیگر مفهومی ندارد، از این پس اگر مواد از نامرغوبی در تولید بهره بردیم، باید در شناسنامه قید شود، دیگر نمی‌توانیم تولیدات هند و پاکستان و افغانستان و … را بجای فرش ایرانی بفروشیم، دیگر نمی‌توانیم از طرح دیگران فله‌ای کپی کنیم و تولید داشته باشیم. دیگران در بیرون از ایران هم نمی‌توانند فرش کشور های دیگر را بجای فرش ایرانی بفروشند پس مشتری و مصرف کننده با اعتماد و رغبت بیشتری طالب خرید فرش ایرانی می شود.»