فرش ترکمن گرفتار در شیب کند تولید
فرش ترکمن با این همه قدمت و ریشه فرهنگی کم‌کم از نفس می‌افتد. خبر آمده تولید فرش و قالیچه و پشتی و دستبافته‌های منحصر بفرد این منطقه با چالش بزرگی روبه‌رو شده است. تولید ۳۰تا ۴۰ درصد نسبت به سال گذشته کاهش داشته است. این خبری است که هر شنونده‌ای را به فکر فرو میبرد.
وقتی تولید کم شود یعنی زنگ خطر! بیکاری، اعتیاد، سرقت و مهاجرت رنگ می‌گیرند و رونق زندگی رنگ می‌بازد. ترکمن‌ها بر خلاف برخی از بافنده‌های سایر نقاط ایران که با توجه به تحریم و گرانی ابزار قالیبافی و نبود رونق در این بخش دست از دار قالی کشیده‌اند همچنان به کار خود ادامه می‌دهند.
بسیاری از ایلات و عشایر و روستاییان ترکمن هنوز پایبند سنت قدیمی هستند و نقش‌های فرهنگی خودشان را روی دار قالی گره می‌زنند ولی حیف که تقاضا برای خرید روز به روز کمتر می‌شود.
عاشر مراد یکی از کسانی است که تا بهار امسال نزدیک به ۵۰۰ بافنده داشته و حالا تعداد بافنده‌هایش به زیر ۱۰۰ نفر رسیده است. او از این وضعیت به شدت گلایمند است و می‌گوید:« ۴۰ سال است در این کار هستم. باید بگویم پای دار به دنیا آمده‌ام و بزرگ شده‌ام. وضعیت تا چند سال پیش خوب بود ولی سال به سال وضع خراب‌تر می‌شود. از سال پیش پشم و نخ و رنگ و دار و ابزارهایی که مربوط به قالیبافی است گران و گران‌تر شده‌اند و نه تنها برایش نمی‌صرفد که تولید کنیم بلکه برخی از مشتریان توان خرید ندارند.
به عنوان مثال سال پیش قالیچه یک در یک و نیم‌متری را تولید می‌کردیم به قیمت ۸۰۰ هزار تومان و با سود ۱۰۰ یا ۲۰۰ هزار تومانی می‌فروختیم ولی همان قالیچه در حال حاضر برایمان یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان تمام می‌شود. خب با این وضعیت چطور می‌توان قالیچه فروخت. تاجر یا مغازه‌دار از ما نمی‌خرد به این بهانه که گران است.»
وی در ادامه می افزاید:« سال ۹۶ و ۹۷ بین هزار تا هزار و ۵۰۰ متر مربع بافنده‌های من فرش بافتند که بیشترشان فروخته شد ولی امسال این میزان را بخاطر اینکه وسایل و ابزار گران شده به نصف رسیده. بعضی از بافنده‌ها هم برایشان نمی‌صرفد که فرش ببافند. با این وضعیت هیچ امیدی به سال آینده نیست. تحریم و گرانی نفس ما را گرفته است. امیدوارم برگردیم به سال‌های خوب فرش.»
الله قلی فروتن یکی دیگر از کسانی است که سال‌ها در زمینه تولید و صادرات فرش ترکمنی فعالیت می‌کند. او درباره وضعیت قالیبافی میان ترکمنان می‌گوید:« ترکمن‌ها عاشق بافتن هستند ولی به شرطی که نخ و پشم و رنگ و دار و بقیه وسایل روز به روز بالا نرود. نمی‌شود با شکم گرسنه که فرش ببافیم. از آن بدتر بیمه هم ندارند. چقدر برای بافنده‌هایم دوندگی کرده‌ام که بیمه شوند ولی مسئولان می‌گویند ظرفیت برای ثبت نام بیمه قالی‌بافان ندارند.
از طرفی تسهیلاتی که قرار بوده به کارآفرینان حوزه فرش حتی کارگاه‌دارها بدهند خبری نیست و برای آن هزار بهانه می‌آورند. اگر ضامن‌ها را هم جور کنیم می‌گویند بودجه نداریم. در کل باید بگویم که انگار موضوع فرش برای مسئولان ما آنقدرها مهم نیست.«
حسین فیاض که از تولیدکنندگان نخ در استان اصفهان است کاهش تولید فرش در استان گلستان و خراسان شمالی را تایید می‌کند و می‌گوید:« مشتریان ترکمن، امسال یک دهم سال گذشته نخ خریده‌اند. وقتی از آنها علت را جویا شدم همگی چنین گفتند که برای خیلی از بافنده‌ها نمی‌صرفد که با این گرانی و این دستمزد کار کنند. حق با آنهاست چرا که قالیچه یک میلیونی دستکم با افزایش قیمت ۵۰۰ هزار تومانی روبه‌روست و عملا دستمزد آنچنانی به بافنده داده نمی‌شود. از طرفی تاجر هم به دنبال چانه‌زنی و پایین آوردن قیمت است. همه این عوامل دست به دست هم می‌دهند تا کسی رغبت به کار نداشته باشد.»
درویش‌علی حسن‌زاده، معاون امور بازرگانی و توسعه تجارت سازمان صمت استان گلستان از وضعیت قالیبافی عنوان می‌کند: «۹ ماهه نخست امسال بافندگان این استان نزدیک به ۸۰ هزار متر مربع فرش تولید کرده‌اند که از این متراژ، ۱۴ هزار متر مربع آن به ارزش ۲ میلیون دلار به خارج از کشور صادر شده است.
متاسفانه شاهد کاهش محسوس میزان تولید و صادرات فرش در استان گلستان هستیم، باید اشاره کنم که در طول ۵ سال گذشته فقط سال پیش وضعیت خوبی داشتیم. سال گذشته بیش از ۱۰۲ هزار متر مربع فرش بافته شد و ۳۳ هزار متر مربع از آن به ارزش ۴ میلیون دلار صادر شد.
نوسانان ارزی و تحریم‌ها و در مقابل گران شدن مواد اولیه بر تولید فرش تاثیر منفی گذاشته است و تنها امیدمان به رونق در ۳ ماهه پایانی سال است که شاید شاهد رونق در بازار فرش باشیم.»
